środa, 19 marca 2014

Czar ajurwedy

W czasach kiedy o jałowym opatrunku nie było mowy, w gojeniu ran miał pomagać chleb zagnieciony z pajęczyną. W istocie włókna pajęczej sieci składają się z białka, które jest doskonałą pożywką dla rozwoju bakterii i pleśni. Dodatkowo jest ona pokryta naturalnym środkiem bakteriobójczym, co powoduje, że misterna konstrukcja nie zostanie zjedzona przez niewidoczne drobnoustroje. Dzięki temu, domowym sposobem spreparowanemu antybiotykowi, można było uniknąć zakażenia rany, które niechybnie mogło okazać się zgubne dla delikwenta. Ale jak to mówią, co kraj to obyczaj i tak obok medycyny ludowej, czy słynnej medycyny chińskiej i Indie zasłynęły na polu medycznym swą starożytną nauką o życiu, czyli Ajurwedą (ayus/ayusha - życie lub siła życiowa oraz veda, czyli wiedza lub nauka). 
Wisznu w postaci Mohini - murti
rozdziela nektar, którego wypicie
uwalnia od kalectwa,
starości i śmierci.
Ajurweda to starożytny system naturalnego leczenia, starszy nawet od medycyny chińskiej. Nie jest to jednak tylko wiedza, która odnosi się do praktycznych porad dotyczących zdrowia, ale przede wszystkim nauka mająca przynosić głębokie zrozumienie powiązania pomiędzy ciałem, umysłem, duszą i zmysłami oraz osiągnięcie równowagi pomiędzy tymi elementami, która umożliwia człowiekowi osiągnięcie prawdziwego zdrowia fizycznego i szczęścia.
Dwa i pół tysiąca lat temu wiedzę ajurwedyjską usystematyzowali wedyjscy lekarze Czaraka i Suśruta, zyskując w ten sposób status ojców wiedzy o zdrowiu i leczeniu. Suśruta, twórca chirurgii ajurwedyjskiej, przeprowadzał skomplikowane zabiegi chirurgiczne, takie jak cesarskie cięcie, usunięcie katarakty czy operacje mózgu. Prace obydwu lekarzy Czaraka-samitha i Suśruta-samitha przetrwały do dziś i otaczane są wielkim szacunkiem, również ze względu na ich mistyczny charakter. Wiedzę o funkcjonowaniu ludzkiego ciała obaj mędrcy zgłębiali poprzez medytację, a jednak ich odkrycia można potwierdzić w dzisiejszych czasach porównując starożytną medycynę wedyjską z odkryciami medycyny współczesnej. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż obaj lekarze opisali w niezwykle szczegółowy sposób rozwój płodu w łonie matki miesiąc po miesiącu. 
Dhanvantari,
inkarnacja Wisznu, której
ludzkość zawdzięcza
Ajurwedę.
W dzisiejszych czasach ajurweda często kojarzy nam się z leczniczymi masażami i olejkami. W rzeczywistości obejmuje ona jednak bardzo szeroki zakres tematów, począwszy od pediatrii i położnictwa, poprzez choroby wewnętrzne i ginekologię po otolaryngologię, anestezjologię, wytwarzanie protez, a nawet chirurgię plastyczną. 
Jak wszystkie nauki także ajurweda opiera się na pewnych założeniach. Najważniejszymi z nich są mahabhutas - czyli elementy z których składa się ziemia i wszystko co się na niej znajduje, doshas, a więc reprezentacja elementów w ciele, oraz gunas, czyli podstawowych właściwości każdej materii na Ziemi. Zrozumienie tych podstawowych zasad jest kluczem do zrozumienia ajurwedy. 
Ja chciałabym się skupić przede wszystkim na koncepcji tridosha, która tłumaczy psychofizyczną konstrukcję człowieka za pomocą trzech typów konstytucyjnych ciała, opartych na tzw. doshas ("humorach"), czyli vata (powietrze, wiatr), pitta (ogień lub żółć) i kapha (ziemia lub flegma). Według nauki ajurwedycznej kombinacje tych trzech elementów odzwierciedlają naszą konstytucję fizyczną i psychiczną, przy czym w zależności od konstytucji człowieka zazwyczaj przeważa jeden z tych elementów. Choroba jest więc wynikiem nierównowagi między vata, pitta i kapha, a zdrowie można odzyskać i utrzymać zachowując równowagę między poszczególnymi doshami. Podsumowując ajurweda koncentruje się na tym, jak utrzymać poszczególne elementy w równowadze, aby zapobiec ciągłej niezgodności, która w konsekwencji mogłaby doprowadzić do zaburzeń fizycznych i mentalnych. Osiąga się to dzięki indywidualnie dobranej diecie, uregulowanemu trybowi życia, właściwej higienie, odpowiedniemu środowisku i sposobowi myślenia. Również duże znaczenie dla medycyny ajurwedyjskiej ma lecznicze wykorzystanie jedzenia oraz ziół. 
Niestety, z powodu wewnętrznych konfliktów oraz najazdów na Indie, mistyczne nauki Ajurwedy uległy zapomnieniu. Dzisiaj na nowo się je odkrywa, a starożytna nauka o życiu zyskuje coraz większe uznanie. W samych Indiach działają setki uniwersytetów, gdzie wykłada się medycynę ajurwedyjską, zaś w Stanach Zjednoczonych istnieje Towarzystwo Suśruta, czyli szkoła chirurgów działających na rzecz rozpowszechniania tej wiedzy. Otwarcie się na nowe rozwiązania i nieograniczone możliwości podróży sprawiają, że Ajurweda cieszy się coraz większym zainteresowaniem na świecie. 
Każdy zainteresowany tym tematem powinien odwiedzić Tiruwanantapuram, miasto, które jest jednym z głównych ośrodków medycyny ajurwedycznej Kerali. Jest to nie tylko świetna baza wypadowa do zwiedzania południowego krańca Indii, ale i jedno z najlepszych miejsc do wtajemniczenia w świat ajurwedy. W mieście Kovalam znajduje się kilka licencjonowanych centrów ajurwedy, które oferują rozmaite usługi, od niezwykłego masażu po kilkutygodniową terapię. Nie ulega wątpliwości, że w takim miejscu będzie nam znacznie łatwiej odnaleźć spokój ducha i zadbać o nasze zdrowie :-).
Ja jeszcze wprawdzie nie zgłębiłam wszystkich tajników medycyny ajurwedyjskiej, aczkolwiek jest kilka niedrogich rzeczy, które chciałabym polecić. W dzisiejszych czasach nauczyliśmy się niestety bez zastanowienia łykać tabletki przeciwbólowe, nie myśląc o konsekwencjach z którymi prędzej czy później będziemy mieli do czynienia. Ja popieram naturalną alternatywę na bóle głowy, które niestety bardzo często mnie nękają, oraz zatok, czyli "Oil roll on". Jest to mieszanka naturalnych olejków, w tym peppermint ka phool, karpury, winter green oil i nilgiri ka tel. Cena takiego rollera to od 30 do ok. 100 rupii. 
Innym świetnym rozwiązaniem na bóle głowy, a także nadwyrężenie mięśni jest "Tiger balm", czyli maść tygrysia. Działa ona łagodząco i nie podrażnia skóry. W jej skład wchodzą kapoor, pudina ka phool, cajuput tail, pudina tail, lavang tail i dalchini tail. Koszt to około 35 rupii za 8 gramów. 
Na koniec coś dla palaczy i ich niepalących partnerów. Rzecz wypróbowana przez mojego tatę, która zdecydowanie lepiej niż inne pasty zabija nieprzyjemny zapach nikotyny. Mowa jest o czerwonej paście do zębów "Red dabur", w skład której wchodzi 13 aktywnych ajurwedyjskich ziół, które pomagają zapobiegać bólom zębów, zabijają szkodliwe bakterie i likwidują nieświeży oddech. Pasta nie zawiera fluoru i jest w stu procentach naturalna. Zawarty w niej imbir działa antyseptycznie, cynamon przeciwbólowo, dodatkowo goździk zapobiega próchnicy, a mięta działa przeciwgrzybicznie. Jedynym minusem może być mocny pieprzowy smak.
Ajurweda jest niezwykle ciekawym obszarem do nowych odkryć, remedium na brak wewnętrznej równowagi. Niektórym może jednak przeszkadzać mistyczny aspekt tej medycyny, która bądź co bądź ma znaczący wpływ na nasz styl życia i wiele jego elementów. Warto jednak zwrócić na nią uwagę, gdyż zawiera się w niej wiedza tysięcy lat, a rozwiązania medycyny ajurwedyjskiej są najczęściej naturalne i nieinwazyjne. Może jednak skusić się na masaż olejkami? :-)
Na koniec podaję dwie strony internetowe, na których można zrobić test na doshę:
http://www.naturesformulary.com/contents/dosha-test
http://doshaquiz.chopra.com

wtorek, 18 marca 2014

Historia Indii - Cywilizacja Indusu

O tak, Indie fascynują! To nie tylko kraj o niezwykłej fizycznej i kulturowej różnorodności, ale przede wszystkim wiele tysięcy lat ciekawej historii jednej z najstarszych cywilizacji świata. Dzisiaj więc chcę zapomnieć o współczesnych Indiach, przeludnionych, hałaśliwych i kolorowych. Spróbuję wyobrazić sobie Indie bez Shah Rukh Khana i Mahatmy Gandhiego, takimi jakie były one 7000 lat p.n.e. 

Nazwa Indii pochodzi od greckiego słowa Indoi oznaczającego ludzi żyjących za rzeką Indus. Granice zasięgu cywilizacji były ściśle określone warunkami geograficznymi. Zabezpieczeniem były Himalaje od północy, zaś od zachodu, południa i wschodu morza. Pierwsze prehistoryczne stanowiska w Indiach liczą co najmniej 250 000 lat. Już ok. 7000 lat p.n.e. zaczęły na tym terenie powstawać rolnicze osady, jednak największy okres świetności przypada na czas indyjskiej epoki brązu, czyli ok. 2500 roku p.n.e. Jest to okres pojawienia się pierwszej wysoko rozwiniętej cywilizacji miejskiej na obszarze subkontynentu indyjskiego, zwanej także kulturą Harappy, kulturą Mohendżo-Daro, lub po prostu kulturą Indusu. Obejmowała ona zasięgiem dolinę Indusu i północno-zachodnie Indie, aż do dzisiejszego Gudźaratu. 
Niestety pomimo znacznego postępu badań wciąż wiele podstawowych kwestii pozostaje bez odpowiedzi. Sprawy nie ułatwia również fakt, że w całej bogatej tradycji literackiej półwyspu brakuje dzieł stricte historycznych. I chociaż w Wedach i Mahabharacie znajdziemy wiele odniesień do wydarzeń faktycznych, to brak im systematyczności i naukowego zacięcia. Wszystko to sprawia, że życie w jednej z najstarszych, obok egipskiej i mezopotamskiej, cywilizacji jest wciąż osnute mgłą tajemnicy. 
Dzięki archeologom wiemy jednak, że lud zamieszkujący dolinę Indusu w tym okresie był bardziej rozwinięty niż cywilizacja starożytnego Rzymu czy Mezopotamii. W istniejących tam miastach były budowle z cegły, regularna siatka ulic czy skomplikowany system kanalizacyjny, mieszkańcy zaś posługiwali się pismem piktograficznym, do dzisiaj zresztą nieodczytanym, już od 3300 roku p.n.e. Nie ulega też wątpliwości, że starożytni Indusi potrafili budować fortyfikacje oraz wały przeciwpowodziowe. Przypuszcza się, że mieli wysoką higienę osobistą, ponieważ w ich miastach funkcjonowały łaźnie, a w domach znajdowały się łazienka z toaletą. 

Niezwykle interesujące są znalezione w Dolinie Indusu artefakty, które wiele mówią o stylu i poziomie życia mieszkańców. Wśród nich na uwagę zasługują misternie wykonane zabawki, ceramika, narzędzia, przybory toaletowe czy haczyki na ryby. Odkryto również wiele pieczęci z wytłoczonymi kształtami różnych zwierząt. Naukowcy snują przypuszczenia, że każdy z wizerunków odpowiadał określonej grupie społecznej, co wskazywałoby na podział ówczesnego społeczeństwa na klasy. 
Pomimo jednak wszelkich zdobyczy cywilizacyjnych tego okresu około 1800 roku p.n.e. świetnie prosperujące miasta takie jak Harappa, Lothal czy Dholawir upadły. Naukowcy są niemal pewni, że przyczyną końca tej cywilizacji było przede wszystkim zaniknięcie monsunów na co wskazują ostatnie badania. Pod znakiem zapytania stoi więc powód tak znacznych zmian klimatycznych, które odczuły także inne cywilizacje starożytności. Niedawno zespół naukowców z Niemieckiego Centrum Nauk o Ziemi przeprowadził badania w centralnych Indiach i i dowiódł, że susza rozpoczęła się tam już 4600 lat temu. Niewykluczone, że przez kolejnych 400 lat coraz bardziej się intensyfikowała, by osiągnąć apogeum przed około 4200 laty. 
Innym z czynników, które zawiniły mógł być szybki proces urbanizacyjny, który przyniósł ze sobą choroby zakaźne takie jak trąd czy gruźlica. Ponad to na wielu szkieletach, odnalezionych zwłaszcza poza oficjalnymi cmentarzyskami, widoczne były urazy wynikające w konfliktów. Niesie to ze sobą domniemania na temat powodów, które kierowały ludnością opuszczającą miasta. 
Wraz z upadkiem miast w zapomnienie odeszło wiele aspektów bardziej skomplikowanych form cywilizacyjnych takich jak pismo. Jednak też wiele elementów tej cywilizacji przetrwało, a nowe miasta, które powstały w dolinie Gangesu i Jamuny kontynuowały niektóre formy organizacji społecznej, style budownictwa, czy osiągnięcia technologiczne, takie jak wyrób ceramiki lub uprawa bawełny. Pojawiały się również podobne motywy zdobnicze, które łączyły niewidzialną nicią dwie epoki. 
Nie ulega wątpliwości, że niektóre aspekty cywilizacji Harappa są wciąż widoczne w kulturze krajów południowej Azji, o czym mogą świadczyć podobieństwa stroju i wyglądu, instrumentów, narzędzi, technik rolniczych, rzemieślniczych, a także rozwiązań inżynieryjnych i architektonicznych z ich starożytnymi odpowiednikami. I pomimo silnych wpływów zachodniego świata na subkontynencie indyjskim wciąż możemy odkrywać rozwiązania sprzed tysięcy lat. Niewiele jest już takich miejsc na świecie...